Padaczka – najważniejsze informacje, przyczyny i objawy choroby

Padaczka to przewlekłe zaburzenie pracy mózgu, w którym pojawiają się nawracające napady wynikające z niekontrolowanych wyładowań elektrycznych. Najczęstsze objawy kojarzą się z drgawkami, ale choroba może przebiegać dyskretnie: krótkimi „zawieszeniami”, szarpnięciami mięśni czy zaburzeniami mowy. Kluczowe są szybkie rozpoznanie rodzaju napadów, ustalenie przyczyny i czynniki wyzwalające. Poniżej znajdziesz najważniejsze fakty, które pomagają zrozumieć, kiedy podejrzewać padaczkę i jak wygląda postępowanie diagnostyczne.

Przeczytaj również: Kreski górne permanentne – idealne rozwiązanie dla zapracowanych kobiet

Co to jest padaczka i na czym polegają napady?

Padaczka to przewlekłe zaburzenie neurologiczne, w którym epizodycznie dochodzi do nieprawidłowej, zsynchronizowanej aktywności neuronów. Taki „burzliwy” wzorzec pracy mózgu wywołuje napady padaczkowe – krótkotrwałe epizody objawów ruchowych, czuciowych, wegetatywnych lub zaburzeń świadomości.

Przeczytaj również: Wpływ nieświadomości na codzienne życie – rola terapii psychodynamicznej

Napad jest zjawiskiem nagłym i zwykle samoograniczającym się. Może przyjmować różne formy – od gwałtownych drgawek całego ciała po ledwie zauważalne przerwy w kontakcie. Rozpoznanie padaczki wymaga co najmniej dwóch niesprowokowanych napadów w odstępie czasu lub jednego napadu przy bardzo wysokim ryzyku nawrotu, po ocenie specjalistycznej.

Przeczytaj również: W jaki sposób konsultacja stomatologiczna pomaga w planowaniu zabiegu wszczepienia implantów zębowych?

Rodzaje napadów: jak mogą wyglądać w praktyce?

Klasyfikacja napadów opiera się na obrazie klinicznym i początku w mózgu. Poniżej najczęstsze typy i ich charakterystyka:

• Napady toniczno-kloniczne – nagła utrata przytomności, sztywność mięśni (faza toniczna), następnie rytmiczne drgawki (faza kloniczna), możliwy uraz, przygryzienie języka, niekiedy nietrzymanie moczu. Po napadzie zwykle senność i dezorientacja.
• Napady miokloniczne – krótkie, nagłe szarpnięcia mięśni (np. rąk) bez utraty przytomności; mogą występować seriami, często rano lub przy niedoborze snu.
• Napady atoniczne – nagła utrata napięcia mięśniowego („ugina się” ciało), co sprzyja upadkom.
• Napady nieświadomości (tzw. małe) – kilkusekundowe „zatrzymania” kontaktu: wpatrywanie się w jeden punkt, brak reakcji, czasem mruganie czy delikatne ruchy ust; po epizodzie chory wraca do przerwanej czynności bez pamięci zdarzenia.

Objawy napadów ogniskowych mogą obejmować mrowienia, omamy wzrokowe (błyski, kolorowe plamy), zaburzenia mowy czy jednostronne drżenia. Zachowanie podczas napadu bywa automatyczne: wolne ruchy rąk, „skubanie” ubrania, bez logicznej odpowiedzi na pytania.

Objawy typowe i nietypowe: na co zwracać uwagę?

Objawy typowe to przede wszystkim drgawki toniczno-kloniczne i utrata przytomności. Objawy nietypowe bywają subtelne: napady nieświadomości, krótkie „zamglenia” świadomości, omamy wzrokowe, przejściowe zaburzenia mowy, nagłe, krótkie szarpnięcia mięśni. Zmienność obrazu klinicznego sprawia, że osoba z napadami nie zawsze zdaje sobie sprawę z ich występowania – wskazówki często daje relacja świadka.

U części pacjentów przed napadem pojawia się tzw. aura: specyficzny zapach, uczucie „deja vu”, mrowienie, lęk. Aura bywa ogniskowym początkiem napadu i może poprzedzać utratę świadomości.

Najczęstsze przyczyny i czynniki ryzyka

Przyczyny padaczki są zróżnicowane. Należą do nich: urazy mózgu (w tym powikłania powypadkowe), guzy mózgu, przebyte zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, wady rozwojowe kory, udary, zmiany bliznowate, a także czynniki genetyczne. U części chorych etiologia pozostaje nieustalona mimo szerokiej diagnostyki.

Napady mogą się ujawniać lub nasilać pod wpływem czynników wyzwalających. Do najczęstszych należą: stres, niedobór snu, migające lub jasne światło, głośne dźwięki, nagłe odstawienie używek, nieregularne przyjmowanie leków zaleconych z innych powodów, niektóre infekcje z gorączką oraz odwodnienie. Rozpoznanie i unikanie własnych „wyzwalaczy” zmniejsza ryzyko epizodów.

Padaczka u dzieci: sygnały, których nie wolno bagatelizować

U najmłodszych pierwsze objawy bywają subtelne. Typowe są krótkie wyłączenia z kontaktem, miokloniczne szarpnięcia (np. „wyrwanie” kubka z ręki), nagłe osłabnięcia z upadkiem oraz epizody nagłej ciszy i bezruchu w trakcie zabawy. Do sygnałów należą też nagłe przerwy w wypowiedzi, „puste” spojrzenie, nietypowe tiki lub rytmiczne ruchy ust.

Rodzice często jako pierwsi obserwują niespójność: dziecko „gubi wątek”, ma nieadekwatne reakcje, chwilę później kontynuuje czynność jakby nic się nie stało. Takie epizody warto dokumentować (czas trwania, okoliczności, wideo), co ułatwia dalszą ocenę specjalistyczną.

Kiedy napad to stan zagrożenia życia?

Stan padaczkowy to sytuacja, w której napad trwa dłużej niż 5 minut lub napady następują jeden po drugim bez powrotu świadomości. W kontekście klasycznym za szczególnie niebezpieczny uznawano czas >30 minut, jednak już kilkuminutowe przedłużanie się napadu wymaga pilnej interwencji medycznej ze względu na ryzyko niedotlenienia, urazu i zaburzeń metabolicznych.

Wezwij pomoc w każdej z poniższych sytuacji: pierwszy w życiu napad, długi lub powtarzający się napad, uraz w trakcie napadu, sinica, trudności w oddychaniu, ciąża, cukrzyca, wyraźnie opóźniony powrót do świadomości.

Pierwsza pomoc przy napadzie: co robić krok po kroku

• Zadbaj o bezpieczeństwo: usuń twarde i ostre przedmioty, podłóż coś miękkiego pod głowę, zwolnij odzież przy szyi.
• Nie wkładaj nic do ust, nie powstrzymuj siłą drgawek, nie podawaj płynów ani leków doustnych podczas napadu.
• Po ustąpieniu napadu ułóż osobę w pozycji bocznej bezpiecznej, obserwuj oddech, pozostań do pełnego wybudzenia.

Diagnostyka: jak potwierdza się padaczkę?

Ocena obejmuje dokładny wywiad (opis napadów, czynniki wyzwalające, choroby współistniejące), badanie neurologiczne oraz badania pomocnicze. Podstawowe narzędzia to EEG (zapis czynności bioelektrycznej mózgu), obrazowanie mózgu (MRI, czasem CT) i badania laboratoryjne zależne od sytuacji klinicznej. Niekiedy wykonuje się EEG z aktywacjami (np. deprywacją snu) lub dłuższy zapis wideo-EEG.

Wnioski z diagnostyki pozwalają określić typ napadów, potencjalne ognisko i możliwą przyczynę, co warunkuje dobór postępowania terapeutycznego w prowadzeniu przez neurologa.

Życie z padaczką: profilaktyka napadów i codzienne bezpieczeństwo

Regularny sen, stałe godziny posiłków, nawodnienie i ograniczanie stresu obniżają ryzyko napadów. Warto unikać migających świateł, intensywnej ekspozycji na błyski oraz głośnych, pulsujących dźwięków, jeśli wcześniej prowokowały objawy. Przydatny bywa dzienniczek napadów i wyzwalaczy.

W codzienności stawiaj na bezpieczeństwo: prysznic zamiast kąpieli w wannie, ostrożność na wysokościach, ostre narzędzia tylko w obecności drugiej osoby, kask przy aktywnościach ryzykownych. Otoczenie powinno znać zasady pierwszej pomocy i numery alarmowe.

Gdzie szukać rzetelnych informacji i pomocy?

W przypadku podejrzenia padaczki potrzebna jest ocena specjalistyczna, która uwzględnia rodzaj napadów, możliwe przyczyny i indywidualne czynniki ryzyka. Osoby z regionu mogą znaleźć informacje o ścieżce diagnostycznej i organizacyjnej pod hasłem Padaczka w Płocku. W nagłej sytuacji zawsze korzystaj z numerów alarmowych.